Παλαιοί Μουσικοί

Παντερμάκης Ιωάννης ή Παληκαρογιάννης  

Γεννήθηκε το 1876 στο Βαφέ και πέθανε το 1955. Κατά τον Χαρίλαο έπαιζε ωραία λύρα και αρκετά συρτά καθώς είχε επαφές με Σελινιώτες. Μουσικοί απόγονοί του είναι οι καταξιωμένοι αδερφοί Χάρης και Γιώργης Παντερμάκης.     

Μαθιουδάκης Μαθιός  

Γεννήθηκε το 1880 στο Καλαμίτσι Αλεξάνδρου και πέθανε νέος το 1921. Ασχολήθηκε από μικρός με τη λύρα και εξελίχθηκε σε περιζήτητο λυράρη στα Χανιά και το Ρέθυμνο, παίζοντας με όλα τα γνωστά ονόματα της εποχής του. Δίδαξε τον Χαρίλαο καθώς η μητέρα του Χαρίλαου ήταν συγχωριανή του.        

Καραβανάκης  Ιωάννης 

Γεννήθηκε στο Βάμο το 1885 και πέθανε το 1952. Ασχολήθηκε από μικρός με την λύρα. Συμμετείχε στον “Διασκεδαστικό Σύλλογο Βάμου” ανάμεσα σε άλλους μουσικούς. Ήταν ο μόνος που αναφέρεται ονομαστικά για την συμμετοχή του στην πρώτη χρονολογικά ηχογράφηση κρητικής μουσικής από την εταιρεία “Ο Απόλλων” στα τέλη του 1907 στην Αθήνα ενός γαμήλιου τραγουδιού της στράτας.

 

 

Πιπεράκης Χαρίλαος

Γεννήθηκε πιθανότατα την 19η Δεκεμβρίου του 1893 στο Ξηροστέρνι και πέθανε στις 22 Δεκεμβρίου του 1978 στην California των ΗΠΑ. Πήρε τα πρώτα μαθήματά του στη λύρα από τον Μαθιό Μαθιουδάκη που καταγόταν από το χωριό της μητέρας του, το Καλαμίτσι Αλεξάνδρου και εξασκούνταν στο καφενείο που διατηρούσε ο πατέρας του. “Δάσκαλοί” του υπήρξαν ακόμη ο Αγγανάς και ο Παληκαρογιάννης. Δεκατριών ετών πάει στο Ηράκλειο, στον μεγαλύτερό του αδερφό, όπου δουλεύει για δυο χρόνια ως μουσικός, εμπλουτίζει τις μουσικές του γνώσεις και τελειοποιεί τις μουσικές του ικανότητες. Το 1909 μεταναστεύει στην Αμερική. Με την επωνυμία “Παπαδάκης” ηχογραφεί για πρώτη φορά στις 78 στροφές το 1919 για την εταιρεία Victor τον “Συρτό Κρητικό” και τον “Συρτό Κισσαμίτικο”, οργανικές ηχογραφήσεις που θα επηρεάσουν με την τεχνοτροπία τους καταλυτικά το κρητικό μουσικό ύφος, όπως φαίνεται από τις επανεκτελέσεις αυτών αργότερα από τον Ανδρέα Ροδινό. Στη μετέπειτα πλούσια δισκογραφία του μέχρι το 1960, πολλές από τις ηχογραφήσεις της οποίας έγιναν στην εταιρεία δικής του ιδιοκτησίας, την Pharos, κυριαρχεί το προσωνύμιο “Χαρίλαος Κρητικός”. Στην Αμερική έρχεται σε επαφή με μουσικούς άλλων περιοχών του ελληνισμού αλλά και άλλων εθνικοτήτων και καθώς το κοινό του έχει ανάλογη σύνθεση διευρύνει το ρεπερτόριό του και ηχογραφεί πέρα από τα κρητικά, που και σε αυτά δίνει ένα χαρακτηριστικό προσωπικό ύφος, τραγούδια από όλες τις παραδόσεις που έχει έρθει σε επαφή. Καταπιάνεται με παραδοσιακά κομμάτια άλλων τοπικών μουσικών ιδιωμάτων του ελληνισμού, αστικά λαϊκά τραγούδια της Κρήτης και της Μικράς Ασίας αλλά και κομμάτια ξένων μουσικών πολιτισμών, από χορευτικά, σατυρικά μέχρι και βαριά ρεμπέτικα, επηρεασμένος από το ρεπερτόριο των καφέ αμάν. Ως ανήσυχο μουσικά πνεύμα εξελίσσει την τεχνική του στην λύρα και αποκτά άριστη γνώση του τουρκικού θεωρητικού συστήματος των μακάμ, αναφέροντας ο ίδιος σαν πηγή της γνώσης αυτής τον μεγάλο Τούρκο λυράρη, συνθέτη και διαμορφωτή του παιξίματος της πολίτικης λύρας αλλά και της νεότερης Τουρκικής αστικής μουσικής του 20ου αιώνα, Tanburi Cemil Bey, πιθανότατα μέσω μελέτης των ηχογραφήσεών του. Συνεργάζεται σε ζωντανές εμφανίσεις και δισκογραφικά με τους σπουδαιότερους Έλληνες μουσικούς της διασποράς, σαν τους λαγουτιέρηδες Γιώργο Γομπάκη και Επαμεινώνδα Ασημακόπουλο, τον κιθαρίστα Γιώργο Κατσαρό, τους τραγουδιστές Θεόδωρο Μυτιληναίο και Βιργινία Μαγγίδου καθώς και με ξένους, όπως τον επί σειρά ετών βασικό του συνεργάτη αρμένιο ουτίστα Marko Melkon Alemsherian, αφήνει πλούσιο δισκογραφικό έργο που εκτοξεύει την φήμη του, καταξιώνει τον ίδιο μουσικά και φέρει την προσωπική του σφραγίδα εκτελεστικά, τραγουδιστικά, ενορχηστρωτικά, στιχουργικά και συνθετικά.

Καντεράκης Γεώργιος ή Καραμπουρνιώτης

Γεννήθηκε στα Σελλιά το 1877 και πέθανε το 1963. Άρχισε να παίζει λύρα στην εφηβεία του, εποχή που ασχολήθηκε με την καλλιέργεια των αγροκτημάτων του πατέρα του, και επηρεάστηκε μουσικά από τον Κουφιανό και τον Παληκαρογιάννη. Πήρε μέρος στην τελευταία επανάσταση του 1895-1897 εναντίον των Τούρκων, ενταγμένος στην ομάδα του οπλαρχηγού Μαθιού Μυλωνογιάννη, κατά την διάρκεια των μαχών της οποίας τραυματίστηκε, ενώ συμμετείχε και στην Επανάσταση του Θερίσσου το 1905. Λόγω των συνθηκών δε φοίτησε σε σχολείο, ενώ ανάγνωση και γραφή του έμαθε η γυναίκα του, την οποία παντρεύτηκε σε ηλικία εικοσιτριών ετών κλέβοντάς την, καθώς προερχόταν από την πιο εύπορη οικογένεια της επαρχίας Αποκορώνου. Μαζί απέκτησαν πέντε παιδιά, δύο γιους και τρεις κόρες, εκ των οποίων ο γιος του Χαράλαμπος εξελίχθηκε σε καθηγητή βιολιού. Μετανάστευσε στην Αμερική από το 1908 μέχρι το 1933 όπου ασχολήθηκε επαγγελματικά με την μουσική. Εκεί ηχογραφεί το 1925 στην εταιρεία Victor δύο οργανικούς δίσκους 78 στροφών με την συνοδεία σαντουριού, πραγματικά μουσικά μνημεία της απαράμιλλης τέχνης του και καταξιώνεται ανάμεσα στους ομογενείς ως ο “γνησιότερος” κρητικός μουσικός, αποκτώντας παράλληλα και οικονομική άνεση, την οποία μερικώς απώλεσε ύστερα από αποτυχημένη επένδυσή του σε κτηνοτροφικές επιχειρήσεις. Επιστρέφοντας στην Κρήτη συνεργάζεται με τον Ψύλλο, τον Μπαξεβάνη, την Λαυρεντία και τους αποκορωνιώτες λαγουτιέρηδες Φάνη Περουλάκη και Ρούσσο Οικονομάκη.1 Σίγουρα δεν είναι τυχαίος ο λόγος, εξαιτίας της όλης δράσης του αλλά και της μουσικής του δεινότητας, που τον ηχογραφεί ο καθηγητής του Trinity College James Notopoulos κατά την αποστολή του στην Ελλάδα κατά τα έτη 1952-1953 με σκοπό την καταγραφή προφορικής ηρωϊκής ποίησης, μουσικής και χορών, με τη ρεθυμνιώτικη σούστα του να συμπεριλαμβάνεται ανάμεσα στις ηχογραφήσεις που εκδόθηκαν σε δίσκο 33 στροφών από την Folkways Records.

Παπαδάκης Μιχάλης ή Πλακιανός

Γεννήθηκε το 1903 στην Πλάκα που του έδωσε και το προσωνύμιό του και πέθανε το 1978. Ταλαντούχος λυράρης με εντελώς προσωπικό ύφος, εκφραστικός τραγουδιστής, πηγαίος συνθέτης, ικανότατος μαντιναδολόγος και κατασκευαστής λυρών, μα πάνω απ’ όλα εκπρόσωπος της αποκορωνιώτικης μερακλοσύνης στον ύστατο βαθμό. Συνεργάστηκε με τον αδερφό του Φραγκιό Παπαδάκη, τον ανιψιό του Παύλο Παπαδάκη, τον Φάνη Περουλάκη, τον Γιαγκουλή, τον Γιώργη Γαλάνη, τον Μανώλη Θεοδωράκη κ.α.1 Το έργο του επηρέασε καθοριστικά τους κατοπινούς μουσικούς και αποτέλεσε πηγή απ’ την οποία άντλησαν οι κορυφαίοι εκπρόσωποι της κρητικής μουσικής. Δυστυχώς δεν άφησε εμπορικό δισκογραφικό έργο. Το μόνο δείγμα της σπουδαίας τέχνης του έως σήμερα, o “Παλαιός Αποκορωνιώτικος Συρτός”, προέρχεται από τις ηχογραφήσεις του καθηγητή James Notopoulos το 1953, ένα μέρος απ’ τις οποίες εκδόθηκε σε δίσκο 33 στροφών από τις Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης. Ευτυχώς, μετά από πρόσφατη έρευνά μου στο αρχείο της ΕΡΤ, ανασύρθηκαν ηχογραφήσεις του μεγάλου αυτού λυράρη, πραγματοποιημένες στον Ραδιοφωνικό Σταθμό Χανίων, δίνοντάς μας ψήγματα της μουσικής του.